Stetoskop znany również jako fonendoskop – to nic innego, niż „słuchawka lekarska”, czyli jedno z najpopularniejszych narzędzi diagnostycznych wykorzystywanych przez medyków różnych specjalności. Fonendoskop służy głównie do osłuchiwania dźwięków emitowanych przez pracę narządów wewnętrznych. Na rynku można znaleźć wiele rodzajów stetoskopów, które różnią się między sobą budową, właściwościami i przeznaczeniem. Czym dokładnie jest stetoskop, w jaki sposób działa i jak przebiega badanie przy pomocy słuchawki lekarskiej?
Co to jest stetoskop i jak działa słuchawka lekarska?
Dobrystetoskopto podstawowe narzędzie diagnostyczne każdego doktora. Sprzęt ten używają zarówno lekarze pierwszego kontaktu (interniści), jak też kardiolodzy, pediatrzy, pielęgniarki, ratownicy medyczni oraz anestezjolodzy. Pierwszystetoskopzostał wynaleziony na początku XIX wieku przez francuskiego lekarza Rene Theophile Hyacinthe Laennec’a. Urządzenie było wykonane w całości z drewna i miało kształt lejkowatej rurki. Prawie 150 lat późniejstetoskopudoskonalił kardiolog David Littmann, który wyposażył go w membranę, co znacząco poprawiło akustykę oraz rozszerzając jego możliwości osłuchowe. Obecnestetoskopyto sprzęty o doskonałej czułości, które gwarantują precyzyjny osłuch parametrów pracy organów wewnętrznych.
Badanie stetoskopem odbywa się przez bezpośredni kontakt głowice ze skórą pacjenta. Dźwięki z klatki piersiowej lub z jamy brzusznej dochodzą do uchu lekarza poprzez lejkowatą końcówkę zaopatrzoną w specjalną membranę oraz gumowe rurki zakończone tzw. oliwkami. Diagnostyka przy pomocy fonendoskopu jest bezinwazyjna, bezbolesna i w pełni bezpieczna dla pacjenta. Właściwe użycie stetoskopu pozwala sprawdzić prawidłowość funkcjonowania poszczególnych narządów wewnętrznych oraz stwierdzić ewentualne problemy związane z ich pracą.Stetoskoppozwala osłuchiwać takie organy, jak serce, płuca, narządy umiejscowione w jamie brzusznej, a także umożliwia wykonanie precyzyjnego pomiaru ciśnienia krwi.
Za pośrednictwem stetoskopu lekarz może usłyszeć bicie serca, rozpoznać niepokojące szmery w obrębie pracy tego organu oraz narządów zlokalizowanych w jamie brzusznej. Badanie stetoskopem pozwala stwierdzić też m.in. zapalenie oraz obrzęk płuc, mukowiscydozę czy odmę opłucną. Słuchawka lekarska jest pomocna przy badaniu tętna, pracy jelita, a nawet odgłosów mowy i oddechu, co jest bardzo przydatne w diagnostyce chorób układu oddechowego, jak np. astma.Stetoskopypomagają w skutecznym diagnozowaniu, jednak ich zastosowanie wymaga odpowiedniej wiedzy i doświadczenia w zakresie prawidłowej analizy odbieranych dźwięków. Badanie stetoskopowe jest zwykle wstępem do dalszej diagnostyki stanu zdrowia pacjenta.
Jak zbudowany jest stetoskop i jakie jest zastosowanie fonendoskopu?
Stetoskopysprawdzają się nie tylko w kardiologii, pediatrii czy anestezjologii, ale również w innych dziedzinach medycyny, jak np. w ginekologii, neurologii czy psychiatrii. Podstawowym elementem słuchawki lekarskiej jest głowica, wykonana najczęściej ze stali nierdzewnej lub chromowanego mosiądzu, która odpowiedzialna jest za odbieranie dźwięków z powierzchni skórnej. Przewód zwany drenem, który wykonany jest z elastycznej gumy, przesyła dźwięki z głowicy do zespołu liry. Dobry dren cechuje się niskim natężeniem impulsu akustycznego rozchodzącego się wewnątrz przewodu i jednocześnie świetnie tłumi dźwięki emitowane z otoczenia. Zakończeniem przewodów są tzw. oliwki.
Stetoskopy – rodzaje
Rynek sprzętu medycznego oferuje różnego rodzajustetoskopy. Słuchawki lekarskie można podzielić nastetoskopyjedno- i dwustronne (jedno- i dwugłowicowe), ale nie jest to jedyne kryterium podziału tego typu urządzeń. Najpopularniejszy jest jednak podział słuchawek medycznych ze względu na specjalizację lekarską. W ramach tego kryterium wyróżnia się:
Stetoskopypediatryczne – wykorzystywane są przez lekarzy pediatrów oraz pielęgniarki do badania dzieci. Najczęściej są one dwustronne, a głowica w stetoskopie pediatrycznym wykonana jest ze stali nierdzewnej w obwódce z tworzywa sztucznego (cieplejsza w dotyku). Odbierają tony wysokie i niskie. Zazwyczaj bada się nim rytm serca, perystaltykę jelit oraz prowadzona jest ogólna diagnostyka stanu zdrowia.
Stetoskopykardiologiczne – stosują je kardiolodzy do diagnozowania pacjentów z problemami w obrębie serc i układu krwionośnego.Stetoskoptaki jest niezwykle czuły i umożliwia odsłuch całej gamy tonów, co ułatwia wychwycenie najdrobniejszych nawet zaburzeń w pracy serca. Głowica, w jaką wyposażony jeststetoskopkardiologiczny – jest dosyć masywna i ciężka, odchodzą od niej zwykle dwa dreny, a lira wyposażona jest w dodatkową sprężynę, co przekłada się na komfort i skuteczność pracy lekarza.
Stetoskopyinternistyczne – uniwersalny sprzęt używany zazwyczaj przez lekarzy pierwszego kontaktu i służby ratownictwa medycznego. Ich konstrukcja pozwala na efektywne osłuchiwanie tonów serca, szmerów w obszarze płuc, zdiagnozowanie zaburzeń w obrębie tętnic oraz przeprowadzenie badania perystaltyki jelitowej.Stetoskopten posiada jeden kanał słuchowy.
Stetoskopyanestezjologiczne – wykorzystywane są przez lekarzy anestezjologów oraz pielęgniarki do pomiaru ciśnienia tętniczego krwi, ale korzystają z nich także interniści. Fonendoskop anestezjologiczny charakteryzuje niska cena, a także jednostronna głowica wyposażona w membranę, która pozwala na wsunięcie jej pod mankiet ciśnieniomierza oraz w inne trudnodostępne miejsca pod ubraniem pacjenta.
Stetoskopyneonatalne – urządzenia dedykowane do badania niemowląt oraz noworodków, ale nierzadko również nieco starszych dzieci. Wykonana ze stali nierdzewnej głowica jest niewielkich rozmiarów i posiada obwódkę z tworzywa sztucznego, co chroni maluszka przed zimnem podczas badania. Najpopularniejsze są modele dwustronne z dwukanałowym przewodem.
Na rynku można znaleźć teżstetoskopyelektroniczne wyposażone w specjalne czujniki wzmacniające najcichsze nawet odgłosy, które pozwalają na bardziej precyzyjne odczyty dźwięków.Stetoskopelektroniczny posiada wygodny wyświetlacz cyfrowy. Poszczególne modele stetoskopów różnią się pomiędzy sobą wielkością, kolorem, a także rodzajem materiałów, jaki wykorzystano do ich produkcji.
Badanie stetoskopem – co warto wiedzieć?
Badanie stetoskopem zaliczane jest do standardowej procedury diagnostycznej, jaka wykonywana jest w placówkach medycznych. Podczas badania słuchawką lekarską można usłyszeć dźwięki tętna, oraz odgłosy emitowane przez serce, płuca, nerki, jelita, wątroba, śledziona, pęcherz moczowy oraz inne narządy wewnętrzne w ciele człowieka. Profesjonalnystetoskoppozwala doświadczonemu lekarzowi na postawienie wstępnej diagnozy na bazie umiejscowienia, natężenia i częstotliwości odbieranych dźwięków, a w razie potrzeby – na zaproponowanie dalszego leczenia.
Jakie warunki powinny zostać spełnione, aby badanie stetoskopem było wiarygodne i efektywne? Po pierwsze, pomieszczenie, w jakim przeprowadzane jest badanie, powinno być dobrze wyciszone, oświetlone oraz ogrzane. Lekarz powinien mieć nieskrępowany i bezpośredni dostęp do skóry klatki piersiowej pacjenta. Dobrze, aby badanie stetoskopem mogło zostać przeprowadzone w kilku pozycjach (np. na stojąco, na wznak, w pozycji siedzącej i bocznej), ponieważ różne tony, głównie patologiczne – mogą uwidaczniać się przy różnych ustawieniach ciała. Możliwość przeprowadzenia badania z prawej strony – sprawia, że stetoskop ma mniejszą szansę zaabsorbowania dźwięków pochodzących z zewnątrz, które uderzają o przewód akustyczny.Stetoskopywyposażone w lejek i w membranę umożliwiają wychwycenie tonów o niskiej częstotliwości, poprzez trzymanie go bez dociskania przy klatce piersiowej. Podczas mocnego docisku, stetoskop przechwytuje z kolei tony o wysokiej częstotliwości.
Przy lewej bocznej krawędzi mostka (czwarte międzyżebrze na lewo od mostka) najlepiej słyszalne są tony zastawki trójdzielnej oraz prawej komory serca. Piąte międzyżebrze na linii środkowo-obojczykowej, to idealny obszar, aby usłyszeć dźwięki emitowane przez zastawkę mitralną, a także lewą komorę serca. Przyłożenie stetoskopu do pobliżu drugiego międzyżebrza na prawo od mostka – pozwala na ocenę pracy zastawki aorty, natomiast badanie na tej samej wysokości lewo od mostka – pomaga wychwycić tony zastawki pnia płucnego.
Literatura:
- Roguin, A. (2006).Rene Theophile Hyacinthe Laënnec (1781-1826): The Man Behind the Stethoscope. Clinical Medicine & Research, 4(3), 230-235.
- Harris, A. (2008).The History of the Stethoscope. Journal of the Royal Society of Medicine, 101(2), 95.
- Cameron, H. M., & Monroe, M. (2008).The stethoscope: Some notes on its early history. Medical History, 10(3), 248-256.
- Thompson, W. (2016).The Stethoscope: Its Various Forms, and the Different Modes of Using it. Cambridge: Cambridge University Press.
- Riester, Stetoskopy -https://www.riester.pl/category/stetoskopy.
- Promedyczny, Stetoskopy -https://promedyczny.pl/category/stetoskopy.